влодэк » Вс фев 03, 2008 12:34 pm
Ну и Магелан, ну и засранец, так бессовесно лгать. У вас в Жамойтии все такие? Читай, дурень, если понимаешь настоящий литовский язык.
МІКАЛАЙ РАДЗІВІЛ ЧОРНЫ
Упершыню ў гісторыі Літвы з'явіўся чалавек, які, надзелены вялікай уладай, вырашаў дзяржаўныя справы не сілай, а згодай, не зброяй, а словам, не вайной, а мірам.
Мікалай Радзівіл, празваны Чорным, быў далёкі ад ідэалу, але не можа не выклікаць сімпатыю ягонае неўспрыманне насілля і жахаў вайны, ягоныя духоўныя пошукі, самаадданае служэнне Бацькаўшчыне. Трагедыя такіх людзей, як Чорны, у тым, што яны значна апярэджваюць свой час, і сучаснікі не разумеюць іх, а то і цкуюць. І непаразуменне, і няўдзячнасць, і нянавісць да сябе, і расчараванне спазнаў Чорны. Але ўсё ж ён жыў у свой час, бо менавіта такі чалавек патрэбны быў тады Літве, і калі ён з'явіўся, дык, значыць, з'явіўся своечасова.
Самое паходжанне Чорнага з слаўнага роду Радзівілаў ужо асуджала яго на бліскучую палітычную кар'еру. З часоў Гедзіміна Радзівілы нязменна знаходзіліся на вяршыні ўлады ў Вялікім Княстве. З кожным новым пакаленнем яны ўмацоўвалі сваё становішча ў Літве і прыбіралі да рук новыя землі і маёнткі. Калі пры Вітаўце род не мог пахваліцца асаблівым багаццем, дык у 1528 годзе яму належала 12 288 дымоў і каля 70 тысяч падданых, і Радзівілы выстаўлялі сваю харугву ў 768 вершнікаў[1].
За нейкае стагоддзе яны здолелі падняцца да першых паноў у Вялікім Княстве. А калі было багацце і ўлада, дык хацелася і высакароднага гонару. Як і многія роды, што ў гэты час разбагацелі, Радзівілы ў апакрыфічных радаслоўных прыпісвалі сабе княжацкае паходжанне. І не ад якога-небудзь дробнага ўдзельнага князька выводзілі свой род, а ад вялікага князя літоўскага Нарымонта[2]. Паводле «Кронікі Літоўскай і Жамойцкай», Нарымонт быў сынам вялікага князя Рамана і «вчинил город Кернов, и знесеть столец свой з Новагородка до Кернова, и почнеть княжити»[3], а пасля смерці сваёй жонкі забраў за сябе жонку брата Даўмонта. Калі Нарымонт памёр, вялікім князем стаў другі ягоны брат Тройдзень. Даўмонт падаслаў да яго забойцаў. Ратуючыся ад іх, былая Даўмонтава жонка з сынам уцякла да паганскага святара Крэва-Крывейты (Крэва-Крывіча).
Неўзабаве Нарымонтавіч застаўся без маці. Аднойчы паблізу месца, дзе жыў святар (раён сучаснай Вільні), паляваў вялікі князь Віцень. Крэва-Крывіч пасадзіў Нарымонтавіча ў арлінае гняздо. Пачуўшы дзіцячы плач, Віцень спыніўся каля гнязда і ўбачыў там хлопчыка. Святар, які суправаджаў князя, прамовіў, што дзіця паслаў сам Пярун (Пяркунас). Віцень зычліва аднёсся да такога шчодрага «падарунка бога» і перадаў хлопчыка на выхаванне Крэва-Крывічу. Празвалі яго Ляздзейкам. Калі ён вырас, Віцень выдаў за яго сваю дачку Паяту, а пасля смерці Крэва-Крывіча зрабіў і першасвятаром. Менавіта Ляздзейка і параіў вялікаму князю Гедзіміну пабудаваць Вільню, за што і атрымаў мянушку Радзівіл (Радзіў Вільню). Дык вось, Ляздзейку і лічылі Радзівілы сваім продкам. У гэтай гісторыі выдуманае пераплятаецца, пэўна, і з рэальнымі падзеямі. Вялікага князя Нарымонта не называе ніводны гістарычны дакумент і гісторыкі даўно прыйшлі да высновы, што гэта асоба міфічная, ды і выпадак з Даўмонтавай жонкай адбыўся з Міндоўгам. Увод у ліцьвінскія летапісы міфічнага князя Нарымонта мог быць запісан са слоў саміх Радзівілаў, бо найбольш верагодным ініцыятарам стварэння легендарнай часткі ў ліцьвінскіх летапісах быў Станіслаў Гаштольд - муж Барбары Радзівіл[4]. Іншае піша пра паходжанне Радзівілаў Мацей Стрыйкоўскі, які занатаваў у сваёй «Кроніцы» старажытнае паданне[5]. Паводле яго, Радзівілы паходзілі ад Крэва-Крывіча. Паганскі святар закахаўся ў простую дзяўчыну, якая і нарадзіла ад яго сына. Пры родах дзяўчына памерла і пакінула немаўля на руках Крэва-Крывіча. Паколькі прызнаць на людзях хлопчыка сваім сынам святар не адважыўся, дык прыдумаў хітрасць з гняздом і богам Пяркунасам. Ці праўдзівае гэта паданне, цяпер ужо не вызначыць, але вось тое, што продкі Радзівілаў у ХІV стагоддзі ганарыліся паходжаннем ад жраца, сведчыў у сваім дзённіку крыжацкі пасол Конрад Кібург[6].
Кібург дае падставу лічыць Ляздзейку рэальнай гістарычнай асобай і заснавальнікам роду Радзівілаў. Праўдападобна, што продкі Радзівілаў паходзілі з Ашмянаў, бо пра гэта пісаў Мікалай Чорны[7]. Несумненна, што Радзівілы былі славянамі. І такі абазнаны ў паходжанні Радзівілаў чалавек, як Сымон Будны, уважаў іх за прадстаўнікоў народу «славного языка словенъского»[8].
Роля вярхоўных святароў у тагачасным жыцці Літвы была вялікай, да іх слова прыслухоўваўся, а часам і падначальваўся ім сам вялікі князь. Таму не дзіва, што Ляздзейкаў сын Віршал займаў пры Гедзіміне важныя дзяржаўныя пасады*. Гэтак, у 1322 годзе ён узначаліў ліцьвінскае войска ў паходзе супраць крыжакоў. Ад шлюбу Віршала з Белзскай княгіняй нарадзіўся Серпуцій, які ажаніўся з нейкай княгіняй Яраслаўнай, ад якой меў сына Войшунда. Той стаў бліжэйшым паплечнікам Ягайлы, узначальваў у 1381 годзе паход на Полацак, дапамагаў яму ў вайне з Кейстутам. Пры хрышчэнні ён атрымаў імя Мікалай, якім Радзівілы ў далейшым называлі старэйшых сыноў. Гэтым разам нашчадак Ляздзейкі ажаніўся з княжацкай дачкой - Пракедай Віцебскай. Двух сыноў - Осціка і Радзівіла нарадзіла Пракеда. Ад Осціка пайшоў род Осцікавічаў, а ад Осцікавага сына Радзівіла - Радзівілаў. Радзівіл Осцікавіч вядомы ў гісторыі як адзін з прэтэндэнтаў на велікакняжацкі пасад, вылучаны пры Казіміры партыяй Яна Гаштольда. Старэйшы Радзівілаў сын Мікалай даслужыўся да сама высокіх дзяржаўных пасад: віленскага ваяводы і канцлера. Гэтым ён быў абавязаны Яну Манівіду - слонімскаму князю, з дачкой якога - Ганнай - ажаніўся.
* Князь Віршал Ляздзейка выступае сведкам у грамаце Альгерда 1359 года. Prochaska A. Cryistnial Krywe na Litwe / Kwartalnik Historyczny. Lwow, 1904. R.18. Z.3-4. S.486.
Паколькі браты Мікалая Пётра і Ян памерлі бяздзетнымі, дык на яго адзінага ўсклаў лёс місію прадаўжальніка роду Радзівілаў. І ў гэтым вызначыўся Мікалай, або як яго называлі Стары. Ён меў трох сыноў - Мікалая, Яна і Юрыя і дзвюх дачок Софію-Ганну і Ганну. Дачок ён удала выдаў замуж: Софію-Ганну за семіградскага ваяводу Стэфана Батары дэ Самліа, дзеда будучага вялікага князя літоўскага і польскага караля Сцяпана Батуры, а Ганну - за мазавецкага князя Конрада. Пад бацькоўскай апекай сталі на ногі і сыны. Старэйшы Мікалай ад крайчага літоўскага падняўся да ваяводы троцкага і маршалка земскага, а пасля бацькавай смерці ў 1509 годзе заняў пасады віленскага ваяводы і канцлера. У 1518 годзе ён атрымаў ад імператара Максіміліяна княжацкі тытул. Юрый праявіў сябе на палях сечы. За перамогі ў 30 бітвах яго празвалі Віктор (Пераможац), або літоўскі Геркулес. Менавіта яму, пасля слаўнага Канстанціна Астрожскага, Жыгімонт Стары перадаў булаву вялікага гетмана. Бацька Мікалая Чорнага Ян, па мянушцы Барадаты, не мог пахваліцца такімі, як у братоў, поспехамі. Неяк так здарылася, што ён доўгі час быў у цяні, не адыгрываў важнай ролі ў палітычным жыцці Вялікага Княства. Ды, відаць, і сам Ян асабліва не прагнуў вялікай улады, а шукаў шчасця ў самім жыцці. Падарожнічаў па Эўропе. У Рыме пакланіўся грабніцам апосталаў Пятра і Паўла. Ездзіў ён у 1507 годзе з пасольствам у Маскву. Як і Юрый, вызначаўся смеласцю. Праславіў сябе ў Клецкай бітве, дзе агнём з гармат аблегчыў ліцьвінскаму войску пераправу цераз Лань. Удзельнічаў у бітве пад Вішняўцом у 1512 годзе і ў вялікай перамозе пад Воршай.
Урэшце рэшт і ягоныя заслугі перад Княствам былі ўзнагароджаны вялікім князем - ён даў Яну Радзівілу пасады маршалка земскага і кашталяна троцкага. Аднак не толькі вайсковымі подзвігамі праславіўся Ян Радзівіл, але і абняславіўся сваім згрызотным характарам. Пасля смерці ў 1502 годзе першай яго жонкі Альжбэты Гаштольд па ліцьвінскаму закону яе пасаг павінен быў «отдан быти в тот же дом, с которого дому тая девка будет выдана», але Ян Радзівіл пачаў аспрэчваць гэты закон. Справу разгледзелі ў судзе і не на карысць Радзівіла. Тады пан Ян скардзіўся аж папу рымскаму, чым выклікаў незадавальненне Аляксандра Казіміравіча. Аднак не назавеш Яна Радзівіла скнарам. За свой кошт пабудаваў ён касцёлы ў Нясвіжы, Дуброве, Дусятах, замак у Слоніме, дзе займаў пасаду старосты. А выдаткі на гэта не маленькія, але было з чаго браць - чатыры тысячы дымоў належала Яну Радзівілу. Вось такім быў Ян Радзівіл - бацька Мікалая Чорнага. Не вельмі шчасціла яму ў сямейным жыцці. Памерла і другая ягоная жонка Багдана з роду князёў Лукомскіх, пакінуўшы дзвюх дачок - блізнят Ганну і Софію. У 1513 годзе Ян Радзівіл зноў ажаніўся - гэтым разам з дачкой былога вялікага гетмана Станіслава Кішкі, Ганнай. Яна прынесла ў пасаг Нясвіж, Алыку і Лахву. 4 лютага 1515 года ў Нясвіжы нарадзіла Ганна першынца. Згодна родавай традыцыі, яму далі імя Мікалай. А праз некалькі гадоў нарадзіўся яшчэ адзін сын - Ян. Аднак не выпала бацьку пабачыць сваіх сыноў пасталелымі, неўзабаве, у 1522 годзе, Ян Радзівіл памёр. Паводле тастаменту, апякунства над дзецьмі даверыў вялікаму князю Жыгімонту і свайму брату Юрыю Радзівілу. Пасля смерці мужа Ганна Кішка пабралася шлюбам з Станіславам Яновічам. Юрый Радзівіл узяў братанічаў у свой дом. Нібыта сіроты былі Мікалай і Ян, жылі без бацькі і маці, аднак не адчувалі сябе чужымі ў сям'і стрыя. Юрый ласкава адносіўся да сваіх братанічаў. А ў вясёлых гульнях са сваім стрыечным братам Мікалаем, якога празвалі Рудым, і стрыечнай сястрой, прыгажуняй Барбарай, можна было і забыцца пра сваё сіроцтва.